Żółty buvette

Nieliczni wiedzą, że uzdrowisko wód mineralnych do momentu przywrócenia niepodległości było własnością prywatną. Co więcej, informacja pisemna o Birsztanach sięga nawet XIV w., kiedy to dobrze usadowiony drewniany zamek wspomina Wigand von Marburg w ,,Nowej Kronice Puskiej”. W 1382 r. wielki mistrz zakonu krzyżackiego został powiadomiony o tym, że nieopodal Niemna wykryto posiadłość przy słonej wodzie. Miało to miejsce prawie 500 lat przed oficjalnym nadaniem miastu statusu uzdrowiska!

Jako oaza wypoczynku miasteczko zaczęło się upowszechniać w XIX w., zwłaszcza po spłonięciu nieopodal znajdującego się uzdrowiska w Stokliszkach. W 1854 r. pozyskano oficjalne zezwolenie na utworzenie uzdrowiska – tym się zajmował dworzanin Adomas Bartoševičius oraz lekarz Benediktas Bilinskis. Po kilku dziesięcioleciach uzdrowisko przejął oraz rozwijał dworzanin Jezna Ignotas Kvinta, następnie właścicielką została Lidija Miller-Kochanovskienė. Miasteczko, które znacznie ucierpiało w okresie pierwszej wojny światowej, po przywróceniu niepodległości przeszło na rzecz państwa, opiekę nad nim objęło stowarzyszenie Litewskiego Czerwonego Krzyża.  

„Buvette” jest to wyraz pochodzący z języka francuskiego, który oznacza „budynek wzniesiony na źródle wody mineralnej”. Pijalnie w coraz bardziej znanych Birsztanach zaczęły się upowszechniać wśród miłośników zdrowego stylu życia oraz osób, które dążyły do prowadzenia zdrowego trybu życia, już w XIX w.

W 1879 r. właściciel uzdrowiska – dworzanin Ignotas Kvinta nazwał źródło imieniem swojej córki – „Viktorija”. Wybitny wielbiciel uzdrowiska – ksiądz i pisarz Juozas Tumas-Vaižgantas w późniejszym okresie zaproponował nazwę „Vytautas”, która w dniu dzisiejszym na Litwie jest synonimem wody mineralnej. Co prawda, niniejsze źródło ozdobione drewnianą rzeźbą wieloryba zostało zalane przez Niemen po wybudowaniu kowieńskiej elektrowni wodnej. Rzeźba, między innymi, została częścią herbu Birsztanów.

Pijalnia historycznego sanatorium uzdrowiskowego „Tulpė” ozdabia uzdrowisko swoimi reprezentacyjnymi, nawet nieco surrealistycznymi kształtami przypominającymi dom z bajki. Pijalnia na planie okrągłym ma dwa wejścia przedłużone imponującymi lodżiami. Wieża zwieńczająca dach budynku imituje latarnię.

W dniu dzisiejszym woda dostarczana do pijalni oraz rozlewni wody mineralnej w Birsztanach jest małej oraz średniej mineralizacji, a także nie zawiera specyficznych komponentów (chlorku sodu). W niniejszej pijalni jest podawana średniozmineralizowana (powyżej 8 g/l) woda mineralna, która pod względem zawieranych składników przypomina historyczną wodę mineralną „Vytautas”. Jest ona wydobywana z głębokości 125 m.